Quyền mua là gì?

Khi một doanh nghiệp muốn phát hành thêm cổ phiếu, mỗi cổ đông hiện hữu sẽ được cấp một số lượng quyền mua tương ứng với số cổ phiếu họ đang nắm giữ. Các quyền mua này có giá trị độc lập và có thể giao dịch trên thị trường thứ cấp trong thời hạn hiệu lực (thường từ 30–45 ngày).

Chỉ những nhà đầu tư đang sở hữu quyền mua mới được tham gia mua cổ phiếu mới với giá ưu đãi. Người không giữ quyền mua phải mua cổ phiếu trên thị trường với giá thị trường, thường cao hơn.

Ví dụ: Công ty A có 5 triệu cổ phiếu lưu hành và dự kiến phát hành thêm 1 triệu cổ phiếu. Mỗi cổ phiếu hiện hữu sẽ nhận được 1 quyền mua, tổng cộng 5 triệu quyền. Để mua 1 cổ phiếu mới, cần 5 quyền mua.

Ba cách để cổ đông xử lý quyền mua

Khi nhận được thông báo và chứng nhận quyền mua, cổ đông có thể lựa chọn một trong ba phương án:

1. Thực hiện quyền mua

Cổ đông điền mẫu đăng ký, gửi kèm chứng nhận quyền mua và tiền mua cổ phiếu cho đại lý phát hành (nếu có). Việc thực hiện quyền giúp cổ đông duy trì tỷ lệ sở hữu trong doanh nghiệp.

2. Bán quyền mua

Quyền mua là chứng khoán giao dịch được, vì vậy cổ đông có thể bán trên thị trường thứ cấp để thu lời. Tuy nhiên, khi bán quyền, cổ đông sẽ từ bỏ khả năng hưởng lợi từ việc mua cổ phiếu giá thấp.

3. Không thực hiện quyền mua

Nếu cổ đông không sử dụng quyền tới khi quyền hết hạn, họ sẽ mất quyền mua và có thể bị giảm tỷ lệ sở hữu trong công ty.

Thủ tục phân bổ quyền mua

Trường hợp phân bổ cho cổ đông hiện hữu

Doanh nghiệp phải gửi hồ sơ đăng ký phát hành bổ sung và lịch trình phát hành đến Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN). Sau khi được chấp thuận, công ty thông báo đến cổ đông về quyền mua và thời hạn đăng ký.

Trường hợp phân bổ cho bên thứ ba

Thủ tục đơn giản hơn: không cần nộp hồ sơ phát hành bổ sung cho UBCKNN hay chốt danh sách cổ đông. Để bảo đảm quyền lợi cổ đông hiện hữu, cổ phiếu phát hành thêm thường có giá cao hơn giá thị trường.

Đại lý bảo lãnh có thể hỗ trợ quản lý danh sách người sở hữu quyền mua và ghi nhận giao dịch chuyển nhượng. Phí bảo lãnh thường khoảng 3% giá trị đợt phát hành. Nếu cổ phiếu không được bán hết, bên bảo lãnh phải mua lại theo giá cam kết, thường ở mức 97% giá chào bán.

Xác định giá trị của quyền mua

Giá trị quyền mua được tính toán dựa trên chênh lệch giữa giá thị trường và giá mới sau khi doanh nghiệp phát hành thêm cổ phiếu.

Ví dụ:

• Giá thị trường của cổ phiếu A: 40 USD

• Cần 5 quyền mua để mua 1 cổ phiếu mới với giá 25 USD

Một nhà đầu tư mua 5 cổ phiếu hiện hành với giá 200 USD, từ đó có 5 quyền mua để mua 1 cổ phiếu mới giá 25 USD. Tổng chi phí cho 6 cổ phiếu là 225 USD, tương đương giá bình quân 37,5 USD/cổ phiếu.
→ Giá trị lý thuyết của 1 quyền mua = 40 – 37,5 = 2,5 USD

Ngày giao dịch không hưởng quyền

Trong ngày giao dịch không hưởng quyền (ex-rights date), giá cổ phiếu sẽ điều chỉnh giảm tương ứng với giá trị quyền mua. Cổ đông hiện hữu không bị thiệt vì phần giảm giá này được bù lại bằng quyền mua mà họ nhận được.

Nếu cổ phiếu đã tách quyền và giao dịch riêng, hệ thống thanh toán bù trừ sẽ khấu trừ giá trị quyền mua khỏi người bán khi thực hiện bù trừ giao dịch.