Đầu tư lựa chọn từ dưới lên (Bottom-up investing) là cách tiếp cận tập trung vào phân tích từng cổ phiếu riêng lẻ, thay vì bắt đầu từ bức tranh kinh tế vĩ mô. Nhà đầu tư đánh giá chi tiết các yếu tố cơ bản của doanh nghiệp như: Tăng trưởng doanh thu, lợi nhuận; Báo cáo tài chính, tình hình dòng tiền; Sản phẩm, dịch vụ, thị phần; Cung cầu, đơn hàng, dự án mới; Hoạt động nội bộ (insider trading, quản trị doanh nghiệp).

Phương pháp này giả định rằng một công ty vẫn có thể hoạt động tốt ngay cả khi ngành hoặc nền kinh tế chung đi xuống, ít nhất là trên cơ sở tương đối.

Cách thức vận hành:

• Bắt đầu từ phân tích doanh nghiệp, sau đó mới xem xét đến ngành và yếu tố vĩ mô.
• Thường gắn liền với chiến lược mua và nắm giữ dài hạn, dựa vào phân tích cơ bản và lựa chọn vùng giá mua hợp lý.
• Một số nhà đầu tư kết hợp thêm phân tích kỹ thuật (ví dụ phương pháp CANSLIM).

Ví dụ tại Việt Nam: FPT, FRT, VTP là những công ty có nền tảng cơ bản vững chắc, thường được nhà đầu tư lựa chọn theo hướng Bottom-up.

Ngược lại, đầu tư từ trên xuống (Top-down investing) bắt đầu từ phân tích các yếu tố kinh tế vĩ mô: GDP, tăng trưởng kinh tế; Lãi suất, lạm phát; Giá hàng hóa, biến động dầu mỏ; Xu hướng toàn cầu và khu vực.

Sau đó, nhà đầu tư sẽ:

• Chọn ngành/lĩnh vực được hưởng lợi từ bối cảnh vĩ mô.
• Cuối cùng mới chọn ra công ty cụ thể trong ngành.

Ví dụ: nếu giá dầu tăng, nhà đầu tư Top-down sẽ đánh giá tác động đến toàn ngành, sau đó chọn công ty ít bị ảnh hưởng tiêu cực hoặc hưởng lợi từ giá dầu cao.

Ngoài ra, họ có thể phân bổ vốn theo khu vực: nếu chứng khoán châu Âu giảm tốc, họ có thể rút vốn và đầu tư sang thị trường châu Á tăng trưởng mạnh hơn.

So sánh Bottom-up và Top-down

Tiêu chí	Bottom-up	Top-down
Điểm khởi đầu phân tích	Doanh nghiệp cụ thể	Nền kinh tế vĩ mô, ngành
Tầm quan trọng	Nội tại doanh nghiệp > vĩ mô	Vĩ mô > ngành > doanh nghiệp
Phong cách đầu tư	Dài hạn, tập trung vào giá trị nội tại	Linh hoạt, theo xu hướng vĩ mô và thị trường
Rủi ro	Rủi ro đặc thù công ty	Rủi ro chính sách, kinh tế toàn cầu
Nhà đầu tư tiêu biểu	Thường là nhà đầu tư giá trị, dài hạn	Các quỹ lớn, trader vĩ mô toàn cầu

Nhà đầu tư nổi bật theo phương pháp Top-down

• • George Soros: nổi tiếng với các giao dịch vĩ mô, đặc biệt vụ “phá vỡ Ngân hàng Anh” năm 1992.
  • Ray Dalio: sáng lập Bridgewater Associates, dựa nhiều vào phân tích kinh tế vĩ mô.
  • Jim Rogers: nhà đầu tư hàng hóa, thị trường mới nổi.
  • Stanley Druckenmiller: tập trung vào chiến lược vĩ mô dài hạn.
  • Jeffrey Gundlach: “vua trái phiếu mới”, chuyên chiến lược đầu tư vĩ mô.

Như vậy, sử dụng phương pháp Bottom-up: Phù hợp với nhà đầu tư cá nhân, thích phân tích chi tiết doanh nghiệp, tin vào giá trị dài hạn; Top-down: Phù hợp với nhà đầu tư/quỹ lớn, có khả năng dự báo và tận dụng các biến động kinh tế vĩ mô toàn cầu.

Trên thực tế, nhiều nhà đầu tư kết hợp cả hai phương pháp để vừa nắm bắt xu hướng vĩ mô, vừa khai thác giá trị nội tại của doanh nghiệp.