Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng, khái niệm Net Zero – phát thải ròng bằng 0 – đã trở thành một trong những mục tiêu trọng tâm trong chiến lược phát triển bền vững toàn cầu. Net zero (hay còn gọi là phát thải ròng bằng 0) là khái niệm chỉ trạng thái mà lượng khí nhà kính (như CO₂, CH₄, N₂O...) thải ra môi trường bằng đúng lượng được loại bỏ khỏi khí quyển trong một khoảng thời gian nhất định — thường là 1 năm.

Cụ thể hơn:

• Phát thải: đến từ hoạt động của con người như giao thông, sản xuất điện, công nghiệp, nông nghiệp...

• Loại bỏ: có thể qua trồng rừng, sử dụng công nghệ thu giữ carbon (CCS), hoặc áp dụng các biện pháp hấp thụ tự nhiên và kỹ thuật.

Ví dụ: Một công ty phát thải 1000 tấn CO₂ mỗi năm. Họ trồng rừng hoặc đầu tư vào công nghệ thu giữ để loại bỏ đúng 1000 tấn CO₂. Khi đó, họ đạt net zero.

Không chỉ dừng lại ở các ngành công nghiệp nặng, nông nghiệp hay năng lượng, Net Zero hiện cũng đang trở thành xu hướng không thể thiếu trong ngành ngân hàng và tài chính. Các ngân hàng, dù không trực tiếp thải nhiều khí nhà kính, lại có vai trò gián tiếp rất lớn thông qua hoạt động tín dụng và đầu tư. Dòng vốn mà các ngân hàng phân bổ sẽ quyết định phần lớn mức độ phát thải của nền kinh tế. Vì vậy, việc ngân hàng cam kết Net Zero không chỉ giúp giảm phát thải nội bộ, mà còn góp phần điều hướng toàn bộ nền kinh tế theo hướng xanh và bền vững.

Thực trạng Net Zero trong ngành ngân hàng toàn cầu và trong nước

Trên thế giới, hàng loạt ngân hàng lớn như HSBC, Barclays, Citi, Standard Chartered… đã tham gia Liên minh Ngân hàng Net-Zero (NZBA) do Liên Hợp Quốc hậu thuẫn. Họ cam kết đến năm 2050 sẽ đạt Net Zero không chỉ với hoạt động nội bộ mà còn với toàn bộ danh mục tín dụng, đầu tư và dịch vụ tài chính. Các ngân hàng này đang tích cực đo lường, công bố phát thải và tái cấu trúc danh mục đầu tư theo tiêu chuẩn ESG (Môi trường, Xã hội, Quản trị).

Tuy nhiên, không phải con đường nào cũng suôn sẻ. Gần đây, một số ngân hàng lớn tại Mỹ như JPMorgan Chase, Bank of America và Goldman Sachs đã rút khỏi NZBA do áp lực chính trị và các ràng buộc pháp lý. Điều này cho thấy, bên cạnh quyết tâm, hành trình hướng đến Net Zero còn đòi hỏi sự đồng thuận chính sách và hỗ trợ pháp lý đồng bộ từ chính phủ.

Tại Việt Nam, ngành ngân hàng đã có những bước đầu tích cực trong quá trình chuyển đổi xanh. Ngân hàng BIDV là đơn vị tiên phong khi phát hành trái phiếu bền vững đầu tiên, huy động 220 triệu USD để đầu tư vào năng lượng tái tạo, giao thông xanh và quản lý tài nguyên bền vững. Techcombank, OCB và TPBank cũng đang tích cực tích hợp yếu tố ESG vào chính sách tín dụng và ưu tiên các dự án thân thiện với môi trường.

Ngoài ra, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã ban hành kế hoạch hành động thúc đẩy tài chính xanh và quản lý rủi ro môi trường. Đồng thời, các ngân hàng thương mại đang được khuyến khích phát triển sản phẩm tài chính xanh, như tín dụng xanh, trái phiếu xanh hay bảo hiểm khí hậu.

Thách thức và giải pháp

Dù vậy, hành trình Net Zero tại Việt Nam vẫn còn nhiều thách thức. Đầu tiên là thiếu khung pháp lý và tiêu chuẩn rõ ràng để đánh giá các dự án xanh hay đo lường phát thải. Thứ hai, năng lực nội bộ của ngân hàng trong việc quản trị rủi ro môi trường còn hạn chế. Thứ ba, nguồn dữ liệu phát thải của doanh nghiệp chưa đầy đủ, gây khó khăn cho việc thẩm định tín dụng xanh.

Để vượt qua những thách thức này, ngân hàng Việt cần:

• Nâng cao năng lực đánh giá và quản trị rủi ro khí hậu.

• Hợp tác chặt chẽ với các tổ chức quốc tế để tiếp cận công nghệ và công cụ đo lường phát thải.

• Tăng cường đầu tư vào số hóa và dữ liệu môi trường.

• Kiến nghị xây dựng hành lang pháp lý minh bạch, đồng bộ về tài chính xanh.

Có thể thấy, Net Zero không chỉ là một xu thế mà còn là đòn bẩy để ngành ngân hàng đổi mới, nâng cao uy tín và khả năng cạnh tranh trong môi trường toàn cầu hóa. Nếu tận dụng tốt cơ hội, ngành ngân hàng Việt Nam sẽ không chỉ đóng vai trò trung gian tài chính, mà còn trở thành động lực dẫn dắt quá trình chuyển đổi xanh của toàn nền kinh tế.