Theo quy định về quyền mua cổ phiếu phát hành thêm, ngày 11/10/202X được xác định là ngày giao dịch không hưởng quyền đối với 5.650.720 cổ phiếu của Công ty ABC, phát hành theo tỷ lệ 5:1. Nghĩa là, nhà đầu tư sở hữu 5 cổ phiếu sẽ có quyền mua 1 cổ phiếu mới với giá bằng 75% giá đóng cửa của ngày giao dịch liền trước.

Với giá đóng cửa ngày 10/10/202X là 94.000 đồng/cổ phiếu, giá phát hành dành cho cổ đông hiện hữu được xác định là:

Giá phát hành = 0,75 × 94.000 = 70.500 đồng/cổ phiếu.

Theo cơ chế phân bổ quyền mua, để mua 1 cổ phiếu mới, nhà đầu tư cần 5 cổ phiếu hiện hữu (tương ứng 5 quyền mua), tức phải chi: 470.000 đồng = 5 × 94.000 đồng.

Cộng thêm 70.500 đồng để thực hiện quyền mua, tổng chi phí cho 6 cổ phiếu sau phát hành là 540.500 đồng. Do đó, giá tham chiếu điều chỉnh tại ngày giao dịch không hưởng quyền (11/10/202X) là: 90.000 đồng/cổ phiếu = 540.500 đồng / 6 cổ phiếu

Giá trị của quyền mua được tính là phần chênh lệch giữa giá cổ phiếu trước ngày chốt quyền và giá tham chiếu sau điều chỉnh: 4.000 đồng = 94.000 - 90.000 đồng/cổ phiếu.

Trong suốt thời gian chuyển nhượng quyền, giá trị quyền mua biến động theo giá cổ phiếu trên thị trường. Nếu giá cổ phiếu tăng, quyền mua trở nên có giá trị hơn, và ngược lại.

Vào ngày giao dịch không hưởng quyền, giá cổ phiếu sẽ điều chỉnh giảm tương ứng với giá trị của quyền mua. Tuy nhiên, cổ đông hiện hữu không chịu thiệt, vì phần giá trị bị điều chỉnh được bù đắp bằng quyền mua nhận được. Đối với những cổ phiếu đã bị tách quyền, việc giao dịch vẫn diễn ra bình thường. Tuy nhiên, trong quá trình thanh toán bù trừ, bộ phận lưu ký sẽ khấu trừ khoản tương ứng với giá trị quyền mua đã tách khỏi cổ phiếu.

Nghiệp vụ tách và gộp cổ phiếu

Tách và gộp cổ phiếu là những nghiệp vụ làm thay đổi số lượng cổ phiếu đang lưu hành mà không ảnh hưởng đến vốn điều lệ, tổng vốn cổ phần hay giá trị vốn hóa thị trường tại thời điểm thực hiện.

Tách cổ phiếu làm tăng số lượng cổ phiếu lưu hành, giảm mệnh giá và giá thị trường tương ứng. Thường được áp dụng khi giá cổ phiếu tăng quá cao, gây khó khăn cho giao dịch và làm giảm tính thanh khoản. Ngoài ra, tách cổ phiếu còn giúp tăng số lượng cổ đông, qua đó làm giảm nguy cơ bị thâu tóm.

Ví dụ: Công ty X có 2 triệu cổ phiếu mệnh giá 10.000 đồng, giá thị trường 200.000 đồng/cp → vốn hóa thị trường là 400 tỷ đồng. Nếu tách cổ phiếu theo tỷ lệ 1:2, số cổ phiếu sau tách là 4 triệu, mệnh giá 5.000 đồng, giá thị trường sau tách là 100.000 đồng/cp. Tổng vốn hóa vẫn giữ nguyên ở mức 400 tỷ đồng.

Gộp cổ phiếu có tác dụng ngược lại: giảm số lượng cổ phiếu lưu hành, tăng mệnh giá và giá thị trường tương ứng. Đây là phương án thường dùng khi thị giá cổ phiếu giảm xuống dưới mệnh giá, gây ảnh hưởng đến uy tín doanh nghiệp.

Ví dụ: Cũng với Công ty X, nếu cổ phiếu giảm xuống còn 11.000 đồng/cp, công ty có thể thực hiện gộp theo tỷ lệ 2:1, giảm số cổ phiếu xuống còn 1 triệu đơn vị, mệnh giá 20.000 đồng/cp, thị giá kỳ vọng là 22.000 đồng/cp. Giá trị niêm yết và vốn hóa thị trường không thay đổi.

Hiện nay, nghiệp vụ tách/gộp cổ phiếu chưa phổ biến trên thị trường chứng khoán Việt Nam. Tuy nhiên, nhiều nhà đầu tư vẫn dễ nhầm lẫn giữa hoạt động tách cổ phiếu với các hình thức chia cổ phiếu thưởng hoặc phát hành cổ phiếu theo quyền mua ưu đãi – vì đều dẫn đến tăng số lượng cổ phiếu và điều chỉnh giảm giá.