Tại sao nhân viên lại cư xử thiếu đạo đức? Họ thiếu kiến thức về thế nào là đạo đức, hay họ thích những lựa chọn phi đạo đức hơn? Nhiều công ty thúc đẩy đạo đức thông qua đào tạo, trong đó giả định rằng nhân viên cần có kiến thức về hành vi đạo đức. Tuy nhiên, nếu bạn nghĩ rằng hầu hết mọi người đều biết rằng nói dối, gian lận, trộm cắp và làm tổn thương người khác là trái đạo đức thì bạn không đơn độc.

Các nhà khoa học nghiên cứu cách con người đưa ra quyết định đang áp dụng lĩnh vực của họ vào lĩnh vực đạo đức. Theo nghiên cứu của họ về đạo đức hành vi, mọi người thường không bắt đầu đưa ra những quyết định phi đạo đức. Đúng hơn, họ có thể bỏ qua các khía cạnh đạo đức, hoặc họ có thể hạ thấp các vấn đề đạo đức - chẳng hạn, bằng cách nghĩ rằng một hành động phi đạo đức sẽ không làm tổn thương ai hoặc đó là điều mà mọi người khác đang làm. Ví dụ, sau khi bong bóng thị trường bất động sản vỡ năm 2007, có bằng chứng cho thấy nhân viên của Wells Fargo đã làm việc dưới áp lực rất lớn để tăng doanh thu. Việc làm giả các đơn xin vay dường như không đáng kể so với mục tiêu bán hàng.

Nhận thấy bối cảnh đó ảnh hưởng đến việc ra quyết định, các tổ chức khuyến khích đạo đức đang tìm cách định hình bối cảnh. Một ý tưởng ngày càng phổ biến là “cú huých”.

Cú huých liên quan đến việc thay đổi tình huống theo cách khiến một quyết định cụ thể có nhiều khả năng xảy ra hơn mà không cần phải đưa ra lựa chọn đó. Một số công ty, trong đó có Google, đã thuê các nhà khoa học về hành vi để giúp họ thiết kế những cú huých. Virgin Atlantic đã cố gắng thúc đẩy việc tiết kiệm nhiên liệu. Hãng hàng không nói với các phi công rằng họ đang nghiên cứu việc sử dụng nhiên liệu và nhờ đó, các phi công đã giảm mức tiêu thụ nhiên liệu—cắt giảm 20.000 tấn khí thải carbon dioxide. Tương tự, chính phủ Anh đã giảm việc lạm dụng thuốc kháng sinh bằng cách xác định những bác sĩ kê đơn nhiều hơn những đồng nghiệp của họ và gửi dữ liệu cho họ.

Để thúc đẩy, các tổ chức có thể làm cho các lựa chọn đạo đức trở nên dễ dàng hơn, thuận tiện hơn hoặc được xã hội chấp nhận hơn. Ford đã tạo ra những hướng dẫn về đạo đức một cách hữu ích bằng cách tạo ra một ứng dụng để nhân viên sử dụng khi đưa ra quyết định. Trong một nghiên cứu, người nộp thuế có xu hướng tuân thủ pháp luật khi họ nhận được tuyên bố rằng hầu hết người nộp thuế đều tuân thủ (bằng chứng về một chuẩn mực xã hội). Việc thay đổi ngôn ngữ mà tổ chức sử dụng về các vấn đề đạo đức có thể báo hiệu rằng hành vi đạo đức là tiêu chuẩn. Một công ty tư vấn trước đây đã gọi đường dây nóng đạo đức của mình là “cơ sở tố giác”, một thuật ngữ có thể ám chỉ sự không trung thành nhiều như bất cứ điều gì đáng ngưỡng mộ. Công ty đã đổi tên nó thành Đường dây Lên tiếng và các nhân viên trở nên sẵn sàng nêu lên mối lo ngại hơn về hành vi có khả năng phi đạo đức của đồng nghiệp.

Những cú huých thể hiện lời hứa như một công cụ cho hành vi đạo đức, nhưng người sử dụng lao động phải cẩn thận với những cú huých có đạo đức. Đặc biệt, nhân viên nên biết rằng họ đang bị thúc đẩy và họ nên có một mức độ tự do nào đó để đưa ra lựa chọn của riêng mình trong phạm vi yêu cầu công việc.

Thúy Hải (biên dịch).